وضعیت تولید ایران‌خودرو/سایپا

• تولید ایران‌خودرو و سایپا بعد از افت شدید سال‌های ۹۷–۹۹، از ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۲ دوباره رو به رشد بوده.
• تمرکز زیاد روی مونتاژ محصولات چینی و مدل‌های قدیمی داخلی (سمند/پژو/تیبا/ساینا) بوده، نه جهش تکنولوژیک جدی.
• مشکلات اصلی: زیان انباشته سنگین، قیمت‌گذاری دستوری، تحریم‌ها، کیفیت پایین و نارضایتی مشتری.

۱) وضعیت تقریبی تولید (روند کلی، نه رقم روز)

• ایران‌خودرو:
  • ۱۳۹۶: نزدیک ۷۰۰–۷۵۰ هزار دستگاه.
  • ۱۳۹۸–۱۳۹۹: سقوط به حدود ۳۵۰–۴۰۰ هزار به‌خاطر تحریم و کمبود قطعه.
  • ۱۴۰۰–۱۴۰۲: بازگشت به رِنج حدود ۴۵۰–۶۰۰ هزار دستگاه در سال (با نوسان).
  • سهم بزرگ روی خانواده:
• پژو ۲۰۶، ۲۰۷، ۴۰۵، پارس
• سمند، دنا
• تارا، رانا+
• مونتاژی‌ها (هایما، K125 و… بسته به دوره قرارداد)
• سایپا:
  • ۱۳۹۶: حدود ۴۰۰–۵۰۰ هزار دستگاه.
  • ۱۳۹۸–۱۳۹۹: افت شدید؛ توقف پراید، مشکلات تیبا/ساینا.
  • ۱۴۰۰–۱۴۰۲: حدود ۳۰۰–۴۰۰ هزار دستگاه در سال.
  • سبد محصول: تیبا، ساینا، کوییک، شاهین، بعد هم مونتاژ برخی مدل‌های چینی (مثل برخی کراس‌اوورها) و توسعه پلتفرم SP100.

۲) ترکیب تولید؛ چرا کیفیت حس نمی‌شود؟

• بخش عمده تولید هنوز:
  • پلتفرم‌های قدیمی (پژو ۴۰۵، سمند، تیبا) با کمی فیس‌لیفت و تغییر اسم.
  • مونتاژ خودروهای چینی (در هر دو گروه) که ارزش افزوده فناورانه داخلی محدوده.
• نتیجه:
  • رشد تعداد تولید، اما نه الزاماً رشد کیفیت، ایمنی و تکنولوژی.
  • مصرف‌کننده افزایش تیراژ را بیشتر در «صف کوتاه‌تر» یا «طرح فروش بیشتر» می‌بیند تا ارتقای واقعی محصول.

۳) مهم‌ترین مشکلات ساختاری ایران‌خودرو و سایپا

• زیان انباشته و بدهی:
  • هر دو گروه سال‌هاست زیان‌ده هستند؛ بخش بزرگی از سرمایه در گردش از طریق:
• پیش‌فروش
• تسهیلات بانکی
• طلب از دولت و قطعه‌سازان
  • زیان انباشته چند ده‌هزار میلیارد تومانی گزارش شده بود (تا حوالی ۱۴۰۲).
• قیمت‌گذاری دستوری:
  • اختلاف جدی بین «قیمت کارخانه» و «قیمت بازار».
  • خودروساز می‌گوید: مجبوریم زیر قیمت تمام‌شده بفروشیم.
  • همین باعث:
• زیان روی هر دستگاه
• رانت برای دلال و قرعه‌کشی.
• تحریم‌ها و مشکل تامین قطعه:
  • وابستگی به قطعات حساس (الکترونیک، ECU، کیسه هوا، ABS و…).
  • هزینه دور زدن تحریم، بالا می‌رود → افزایش هزینه تمام شده.
• کیفیت و نارضایتی:
  • گزارش‌های متعدد از:
• مونتاژ ضعیف، خرابی زودهنگام
• خدمات پس از فروش نه‌چندان رضایت‌بخش
  • شاخص رضایت مشتری در سطح متوسط/ضعیف است نسبت به استاندارد جهانی.

۴) سیاست‌ها و وعده‌ها (خصوصی‌سازی، پلتفرم جدید، صادرات)

• خصوصی‌سازی:
  • سال‌هاست وعده «خصوصی‌سازی واقعی» ایران‌خودرو و سایپا داده شده.
  • تا ۱۴۰۲، هنوز بخش اصلی مالکیت در اختیار نهادهای شبه‌دولتی/حاکمیتی و بانک‌هاست.
  • مدیریت عملاً دولتی یا شبه‌دولتی باقی مانده؛ رقابت واقعی محدود است.
• پلتفرم و محصول جدید:
  • ایران‌خودرو: خانواده تارا، دنا به‌عنوان نسل جدیدتر داخلی معرفی شدند، اما هنوز پایه آنها کاملاً بومی و مدرن مثل خودروسازان جهانی نیست.
  • سایپا: پلتفرم SP100 (شاهین و مشتقات آن) معرفی شد، اما مشکلات اولیه کیفیت، موتور، و… باعث ضربه‌خوردن اعتماد شد.
• صادرات:
  • صادرات به کشورهای منطقه و برخی بازارهای کوچک آفریقا/آسیا بوده، اما:
• حجم و درآمد صادراتی نسبت به واردات قطعه و اندازه شرکت کوچک است.
• رقابت با چینی‌ها در بازارهای هدف سخت شده.

۵) چشم‌انداز کوتاه‌مدت (با توجه به روند تا ۱۴۰۳)

اگر روند قبلی ادامه پیدا کرده باشد:

• احتمالاً:
  • تیراژ تولید در ۱۴۰۳–۱۴۰۴ در بهترین حالت در همان محدوده ۸۰۰–۱۰۰۰ هزار دستگاه مجموع دو گروه (با نوسان) می‌چرخد.
  • تمرکز روی مونتاژ چینی و اصلاح ظاهری محصولات فعلی بیشتر از ایجاد پلتفرم کاملاً جدید خواهد بود.
• اما:
  • بدون اصلاح ساختار مالی، رفع تحریم، آزادسازی منطقی قیمت و واقعی‌سازی خصوصی‌سازی، جهش جدی در کیفیت و تکنولوژی بعید است.